Pakistan’ın başkenti İslamabad, 1 Ağustos itibarı ile 61 yaşına girdi. Ülkenin bağımsızlığını ilan ettiği 1947 yılından Karaçi geçici başkent ilan edildi. Aradan geçen 13 yıl içinde başka bir yer ve isimle yeni başkent kurulması kararlaştırıldı. Eğitimci ve araştırmacı Sadık Pakdil, bu yer ve ismin nasıl seçildiğini ve İslamabad’ın dikkat çeken özelliklerini yazdı.

Pakistan’ın kuzeybatısında yer alan Margala tepelerinin eteklerindeki Potohar Platosu’nda kurulan İslamabad’ın yayıldığı alan, Asya’daki en eski insan yerleşim yerlerinden biri olarak kabul edilir. Arkeolojik bulgulara göre halihazırda İslamabad Başkent Bölgesi’nin yerleşik olduğu alanda 500 bin ila 100 bin yıl öncesine ait dünyanın en eski Taş Devri eserlerinden bazıları ve MÖ 5 bin yılına dek uzanan Neolitik döneme ait çanak çömlek ve mutfak eşyaları bulunmuştur. İndus Vadisi Uygarlığı’na beşiklik eden bölge, aynı zamanda Büyük İskender, Cengiz Han, Timur ve Ahmed Şah Durrani gibi birçok büyük hükümdarın, Güney Asya’yı işgal etmek için kullandığı koridor olmuştur.

Pakistan’ın bağımsızlığını kazandığı 1947 yılında Karaçi, ülkenin ilk başkenti oldu. Yıllar içerisinde, Pakistan halkının farklı fakat birleştirici bölgesel, dil ve sosyal dokusunu teşkil eden kültür, anane, ümit ve geleceğe dönük hedeflerini yansıtacak modern ve kalıcı bir başkentin kurulması gerektiği sıklıkla dile getirildi.

Dönemin Pakistan Cumhurbaşkanı General Eyüp Han’ın 1958 yılında oluşturduğu bir komisyonla yeni başkent için aranan bölgede olması gereken özellikler olarak arazinin konumu, iklimi, geniş su kaynakları, lojistik ve savunma gereksinimleri, ayrıca Pakistan gibi genç bir cumhuriyete yakışır geleneksel ve modern mimarinin bir araya getirildiği bir şehir olması gibi kriterler belirlendi.

Şehir planı için Atina site devleti örnek alındı

Yeni başkentin iş ve ticaret dünyasının beraberinde getirdiği karışıklıklardan uzak ve ülkenin dört bir tarafından rahatlıkla ulaşılabilecek korunaklı bir bölgede olması öngörüldü. Dahası, ülkenin bir ucunda bulunan Karaçi’nin konumu, başkenti Arap Denizi’nden gelen saldırılara karşı savunmasız hale getiriyordu. Yeni seçilen başkentin Ravalpindi’deki ordu karargahına sadece 14 km uzaklıkta olması bundan ötürü mantıklıydı. Kapsamlı çalışma, araştırma ve potansiyel alanların detaylı incelemesinden sonra komisyon, başkent için Ravalpindi’nin kuzeydoğusundaki bölgeyi tavsiye etti.

Yeni başkente verilecek adın belirlenmesi amacıyla geniş çaplı bir anket düzenlendi ve neticede Arifvala şehrinde bir öğretmen olan Abdurrahman Amritsari’nin teklif ettiği ‘İslamabad’ ismi kabul edildi. 1 Ağustos 1960’ta İslamabad Pakistan’ın yeni başkenti olarak resmen ilan edildi. İslamabad’ın inşası sürerken geçici başkent Ravalpindi oldu.

Doxiadis Associates, mühendislik firması tarafından çizilen ana şehir planında eski Atina site devletinden esinlenilmiş şekilde ızgara planlı, her biri 4 kilometrekare genişliğinde 4 alt semtten oluşan ve Margala tepelerinin eteklerinden ileriye doğru genişleyen bir şehir tasarlandı. Plana göre İslamabad, gerektiğinde ‘kardeş şehri’ Ravalpindi’yi de içine alarak toplam 8 milyon nüfusa sahip bir İslamabad/Ravalpindi Metropolü meydana getirecek şekilde tasarlandı. Ayrıca dört şehirlerarası otoyolla ülkenin farklı bölgelerine bağlanması planlandı.

Son 20 yılda nüfus yüzde 100 oranında arttı

İnşaat, 1961 yılında başladı ve Pakistanlı mühendis ve iş gücü tarafından üç sene içerisinde, 1963 yılında ilk olarak devlet görevlileri için yerleşime açıldı. Şehir karmaşasını önlemek için Doxiades firması, Pakistanlı şehir planlama uzmanlarının yardımıyla İslamabad’ı A’dan I’ya kadar bir harf ve bir sayı ile tanımlanmış olan her sektörün kendi konutlarına, dükkanlarına ve parklarına sahip olacak şekilde tasarladı.

Bir örnek vermek gerekirse, Pakistan’da açılan ilk PakTürk Okulu, İslamabad’ın F-10/4 sektöründe bulunmaktaydı. İlk yıllarda birçok Türk öğretmen G-10 sektöründe oturmaktaydı.

Ana plan olarak 906 kilometrekarelik bir araziye kurulan İslamabad, şehir alanı içinde Margala Ulusal Parkı’nın bulunduğu dağlık bölgeyle birlikte 2 bin 700 kilometrekarelik bir alanla çevrelenmiştir. Yerleşime açıldığı 1963 yılında sadece devlet görevlilerinin kaldığı şehrin nüfusu birkaç yüz kişiyken, 1967’de özel mülk evlerin inşasına da izin verilmesi ve temel belediye hizmetlerinin sağlanmasının ardından artarak, 1972’de 76 bine, 2017’de 2 milyona ve 2021’de şehrin banliyöleriyle birlikte 4,1 milyon kişiye ulaştı. Son 20 yıl içerisinde nüfusu yüzde 100 artan ve özellikle 2000’li yılların ortalarından itibaren yoğun göç alan İslamabad hızlı şehirleşmenin getirdiği sorunlara rağmen hala Pakistan’ın en düzenli ve okuma yazma oranı en yüksek olan şehridir.

Dünyanın ‘ikinci en güzel başkenti’ seçildi

Pakistan’ın en büyük dokuzuncu şehri olan İslamabad, aynı zamanda ülkenin en pahalı şehri olarak yüksek yaşam standardı, yeşil alanları ve 2000’den fazla güvenlik kamerası ile güvenliği üst düzeyde olan bir başkent. Sıcak yazlar, muson yağmurları ve Margala tepelerinde seyrek kar yağışı ile soğuk kışlar İslamabad’ın iklimini özetler mahiyettedir. Şehir ayrıca yabani maymunlardan leoparlara kadar zengin bir vahşi yaşama sahip. İslamabad tüm hükümet faaliyetlerinin merkezi iken Ravalpindi tüm endüstriyel, ticari ve askeri faaliyetlerin merkezidir. İki şehir, ikiz şehir (twin cities) olarak adlandırılmaktadır ve birbirine oldukça bağımlıdır.

Şehrin ilk sakinleri, İslamabad’daki mesken planlanmasının 1950’li yılların ‘sessiz ve güzel başkent’ Ankara’sının tabiat ve mimarının iç içe olduğu, bakımlı kaldırımların ve geniş yolların bulunduğu Kızılay ve Bahçelievler gibi semtlerini örnek aldığı belirtiyor. Burada İslamabad’la Ankara’nın kardeş şehir olduklarını hatırlatmamız gerekiyor. Her ne kadar Ankara’daki Pakistan Büyükelçiliği binası Cinnah Caddesi’nde olmasa da bir dönem İslamabad’daki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği binası Ataturk Avenue’de idi.

toptenfindings.com tarafından yapılan bir ankette dünyanın ikinci en güzel başkenti seçilen İslamabad’da göze çarpan çok sayıda sembol bina arasında Türk mimar Vedat Dalokay’ın tasarladığı Faysal Camii, Pakistan Anıtı ve Milli Tarih Müzesi, Centaurus Alışveriş Merkezi, Saudi-Pak İş Merkezi, İslamabad Borsası Binası, Başbakanlık Binası, Cumhurbaşkanlığı Sarayı, Parlamento Binası ve Bakanlıklar bulunmaktadır.