Sultanzade Selma çocukken (Turkiye Gazetesi)

1947 yılında Hindistan altkıtası bölündükten sonra özellikle Kuzey Hindistan’da ciddi bir nüfus mübadelesi yaşanmıştır. Şarki Pencap ve Delhi çevresinden müslümanlar Pakistan’a ve Garbi Pencap’tan da Hindistan’a bir göç olmuştur. Pakistan’a göçen nüfusun içerisinde ciddi oranda Racalar da vardır. Racaların epey bir kısmı bugün Lahor ve çevresinde yaşamaktadır. Ayrıca bölünme öncesi nüfus yoğunluğu bakımından İslamiyetin baskın olduğu kimi yerler Pakistan’a katılmak istemişse de günümüzde Hindistan sınırları içerisinde bulunmaktadır. Ayrıca Şarki Pakistan bugün Bangladeş olarak ayrı bir ülke durumundadır. Bölünme öncesinde Müslüman nüfusun ağırlıklı olduğu bazı yerlerde idare de Müslümanlardaydı. Böyle yerlerden birisi de Delhi yakınlarındaki Lucknow veya Kotwara civarıdır. Bir Osmanlı Sultanzadesi olan Selma Sultan’ın yolu da bu şehzadeliklerden birine düşer. Gelin hikâyesine daha yakından bakalım.

Annesi, Paris’te 26 yaşında genç yaşta vefat ettiğinde henüz yürümeye başlayan bir çocuktu Kenizé. Annesinin hayatını anlattığı De la part de la Princesse morte kitabı uzun yıllar süren özenli araştırmasının semeresiydi. Kitap, Kenizé Mourad tarafından 1987’de Fransa’da yayınlandı. İngilizce’ye ve 33 dile daha çevrilerek en çok satanlar arasına girmişti. 

Selma, 1914 yılında İstanbul’da “Devletlû, Selma Rauf Hanım Sultan” olarak doğdu. Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü ve halifeliğin ilgasının ardından, 1924’te yaklaşık 150 kişiden oluşan imparatorluk ailesinin tamamı sürgüne gönderildi. Selma’nın bazı akrabaları Paris’e, diğerleri ise Fransız Rivierası’na gitti. 10 yaşındaki Selma, annesi Hatice Sultan ve erkek kardeşleri (ebeveynleri 1918’de boşanmıştı) ile birlikte o günlerde Doğu’nun Paris’i olarak bilinen Beyrut’a taşındı.

Sultanzade Selma ve annesi Sultan Hatice (turkiyegazetesi.com)

Hatice Sultan, maddeten zor durumda olduğundan kızını evlendirmek için baskı altındaydı. Ne kadar erken olursa o kadar iyi diye düşünüyordu. Ama uygun eş bulmak çok zor olmuştu.

Yine de 1932’de Selma’nın Fransa’da yaşayan iki uzak kuzeni, Sultanzadeler Dürrüşehvar ve Nilüfer için muhteşem bir kısmet bulunmuştu. O zamanlar dünyanın en zengin adamı olarak kabul edilen Haydarabad Nizamı, iki oğlu için onları gelin olarak almıştı. Güney Fransa’da sade bir düğünden sonra iki gelin uzak Hindistan’da yaşamaya gitti.

Yaklaşık beş yıl sonra, aynı ülkede, muhtemelen Haydarabad bağlantısının yardımıyla Selma için münasip bir koca bulundu. Selma, 1937’de Kotwara’lı Raca Seyyid Sacid Hüseyin Ali ile evlenmek için Hindistan’a yolcu edildi.

Kotwara’nın Müslüman idarecileri, ataları 1488’de İslam’ı seçtikten sonra sülaleden gelen “Raca” ünvanlarını korudular. Selma’nın kocası Sacid Hüseyin, Edinburgh’da eğitim görmüş, gösterişli bir şehzadeydi. Genç yaşta Lucknow, Uttar Pradesh yakınlarındaki Kotwara’nın hükümdarı olmuştu.

Ancak önce imparatorluk İstanbul’unun ihtişamında, ardından kozmopolit Beyrut’ta büyüyen Selma, yeni ortamına uyum sağlamakta büyük güçlükler yaşadı. Kocasının ailesinin asil soyuna ve onca zenginliğine rağmen, Kotwara ona ıssız bir diyar gibi geliyordu galiba.

Evlilikleri mutlu bir evlilik değildi. 1939 yazında, ilk çocuğuna hamile olan Selma, yaklaşan tac töreni bahanesiyle Paris’e gitti. Ona yalnızca, onunla birlikte Hindistan’a gelen, öz ailesinin sadık bir hizmetçisi olan bir hadım eşlik etti. İkinci Dünya Savaşı hızla yaklaşırken, yakında parası tükenecekti. Kızı Kenize o yılın Kasım ayında doğdu. Selma kocasına haber vermedi ve kayınpederini çocuğun ölü doğduğuna ikna etti.

1941’de dünya savaşı devam ediyordu. Tüm gelirinden yoksun kalan Sultanzade Selma, artık ağır bir yoksulluk içinde yaşıyordu. O kış çok hastalandı ve sonunda bir kan dolaşımı hastalığı olan septisemiye yenik düştü. Perişan hadımı, henüz iki yaşında olmayan öksüz Kenizé’yi İsviçreli bir diplomatın evine getirdi. O ve ailesi, çocuğu yurt dışına gidene kadar sevgiyle büyüttüler. Onu hiçbir zaman resmi olarak evlat edinmedikleri için onu bir yetimhaneye yerleştirmekten başka seçenekleri de kalmamıştı.

Sultanzade Selma’nın Bobigny Müslüman Mezarlığındaki Kabri (French Wikipedia)

Sultanzade Selma’nın mezarı, Paris’in Bobigny banliyösündeki Müslüman mezarlığının bakımsız bir köşesinde, sürgündeki Osmanlı imparatorluk ailesinin (bir padişah, üç hanım sultan hanım ve bir valide sultan dahil) diğer yirmi üyesinin mezarlarının yanındadır. 

Bu arada Kotwara’da Selma’nın bebeğinin doğumda öldüğüne inanılıyordu. Raca’nın Selma’nın geri dönmeme kararıyla harap olduğu rivayet edilir. Selma’nın ölüm haberinden iki yıl sonra yeniden evlendi. Bir gün, bir Fransız yetimhanesinde yaşayan Kenizé adında küçük bir kızı olduğu öğrenildi. Onu Hindistan’a getirme girişimleri, yetimhaneyi yöneten rahibeler tarafından engellendi. Onu Katolik inancına göre yetiştirmişlerdi ve Müslüman bir aileye teslim etmek istemiyorlardı.

Kenizé, Fransa’da kaldı ve gazeteci oldu. Kökenleri hakkında gitgide daha fazla merak duyarak, annesinin trajik hayat hikayesini araştırmaya başladı ve ilk biyografik roman olan De la part de la Princesse morte (1987) ile sonuçlandı.

Araştırması, onun Hint altkıtasındaki köklerini de keşfetmesine yol açtı. Büyük zorluklarla babasıyla yeniden bağlantı kurmayı başardı ve sonunda adını Kotwara aile ağacına “Rajkumari Kenize de Kotwara”, Kotwara Prensesi Kenize olarak ekledi. Le jardin de Badalpour, diğer adıyla Un jardin en Badalpour (1998) kitabında, babası ve üvey ailesiyle yeniden bağlantı kurma yolundaki zorlu yolculuğunun kurgusal bir anlatımı mevcuttur.

Kaynaklar

https://www.myishasmehfil.com/2020/10/the-sad-end-of-fairy-tale-of-princess.html

https://medium.com/@khan.elisabeth/ottoman-princesses-in-india-1-70ceec6b4293#:~:text=Selma%20was%20born%20in%20Istanbul,sent%20into%20exile%20in%201924.